Bijdrage Koffeman (PvdD) over Begroting Volks­huis­vesting en Ruim­te­lijke Ordening 2025

Voorzitter, de woningnood is een veelkoppig monster. Tot 2030 moeten er 900.000 woningen bij komen, maar zoals we allemaal weten loopt de woningbouw ver achter op dit doel. Er is te weinig bouwgrond, kosten voor bouwmaterialen zijn hoog, er is een tekort aan personeel om de huizen te bouwen en daarnaast is er de stikstofcrisis. De gevolgen zien we iedere dag. Gescheiden koppels blijven bij elkaar wonen omdat ze elkaar niet kunnen uitkopen, jongeren blijven thuis wonen en lopen zo een groot deel van hun ontwikkeling mis, ouderen vereenzamen in hun te  grote huis, maar kunnen een seniorenflat niet betalen, en studenten ontdekten dat hun studieschuld – alle eerdere beloften ten spijt - tóch meetelt voor hun hypotheek. Intussen droogt het aanbod woningen in de particuliere huursector op en is de prijs van een gemiddelde koopwoning in veel gemeenten gestegen naar 450.000 euro. En wordt de kloof tussen huurders en kopers steeds groter. Huurders zijn zomaar 40% van hun inkomen kwijt aan huur. En de huurprijzen stijgen ook dit jaar fors, alle beloften van de PVV om de huren te verlagen, ten spijt. Kortom, de woningnood raakt ontstellend veel mensen. Is  de minister bereid woningsplitsing te vergemakkelijken zodat bewoners van grote huizen kunnen meewerken het aantal beschikbare kleine appartementen sterk te vergroten zonder kosten voor de overheid? Graag een reactie!

Voorzitter, de wooncrisis is geen natuurverschijnsel, maar het gevolg van politieke keuzes. Minister Blok deed een groot deel van de sociale huurwoningvoorraad in de uitverkoop aan buitenlandse beleggers, die de woningen voor een prikkie, ver onder de WOZ-waarde opkochten, en vervolgens voor enorme huurprijzen weer op de markt brachten. In een interview in het FD van 6 oktober 2017 meldde Blok vervolgens trots dat hij (ik citeer) “de eerste VVD’er was die een heel ministerie heeft laten verdwijnen.” Tegelijkertijd werden de bejaardenhuizen wegbezuinigd, want ouderen konden best langer thuis wonen met hulp van familie en kennissen; de “participatiesamenleving” werd geboren. En de stikstofproblemen werden stelselmatig doorgeschoven door opeenvolgende kabinetten.

Daar werd echter niet over gerept bij de vorige TK-verkiezingen. Integendeel. PVV, VVD en BBB wezen naar nieuwkomers op de woningmarkt. Zij waren de schuldigen. Asielzoekers als gevaar voor de woningmarkt, vreemdelingen die ‘onze huizen’ krijgen, terwijl de ‘gewone Nederlanders’ achter het net vissen. En dat terwijl de cijfers een heel ander beeld laten zien. Asielzoekers maken slechts een beperkt deel uit van de migranten die naar Nederland komen. Het gros van de migranten bestaat uit internationale studenten, en arbeidsmigranten uit de EU, mensen die vaak onder barre omstandigheden werken in onze slachthuizen, tomatenkwekerijen en distributiecentra. Dat zijn plekken waar veel Nederlanders niet wíllen werken. Sectoren die daarom zouden instorten als we deze migranten  zouden weigeren. En deze week kwam daar het plan van de minister bij om statushouders niet langer voorrang te geven. Vraag aan de minister: waar moeten ze dan heen om de asielopvang niet langer te belasten?

Extra problematisch is het dat dit kabinet wil bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking. De grote problemen die daarmee gepaard gaan, kunnen zorgen voor een aanzwellende stroom vluchtelingen, die vluchten voor armoede, honger of oorlog. Penny wise, pound foolish. Als Europa zich terugtrekt van het Afrikaanse continent, wie neemt die positie dan over? China?

Voorzitter, na de uitspraken van de Raad van State en in de Greenpeace-zaak is duidelijk dat het kabinet haast moet maken met de stikstofaanpak. Al sinds de PAS-uitspraak in 2019 heeft niet alleen de natuur, maar ook de woningbouw te lijden onder het dralen van opeenvolgende kabinetten, die proberen met geitenpaadjes uit de stikstofcrisis te komen, zonder de grootste boosdoener – de intensieve veehouderij – in te perken. Inmiddels is een speciale commissie onder leiding van de MP bezig met het zoeken naar een oplossing. Overdoen wat de commissie Remkes 3 jaar geleden al gedaan heeft. Hij kwam met het voorstel om piekbelasters vrijwillig de keuze te geven tussen extensiveren, innoveren, omschakelen en verplaatsen. Met het verdwijnen van het Stikstoffonds door BBB werd dit echter vrijwel onmogelijk. Een oplossing voor PAS-melders is verder weg dan ooit, ondanks de optimistische geluiden die minister Wiersma daarover laat horen. Er zijn honderden, misschien wel duizenden vergunningen voor boerenbedrijven bij gekomen, die nu mogelijk illegaal zijn geworden.

Voorzitter, onze fractie ziet krimp van de intensieve veehouderij als grootste stap uit de impasse. Met een bijdrage van maar liefst 45% aan de stikstofoverlast moet de landbouw echt aan de bak. En het is echt tijd dat boeren duidelijkheid krijgen van dit kabinet, zodat ze weten waar ze aan toe zijn. Maar er zijn natuurlijk andere maatregelen die ook genomen kunnen worden. Schiphol zal moeten krimpen, ook om de geluidsoverlast voor omwonenden in te perken. En de industrie zal moeten verduurzamen. Vooralsnog gaat dat allemaal zeer moeizaam. De voorzitter van Bouwend Nederland, Arno Visser, gaf in Buitenhof aan dat de ministeriële commissie die is ingesteld, helemaal niet nodig is en dat we al lang weten wat er moet gebeuren. Hij vindt dat het tijd wordt “om uit te voeren” in plaats van – ik citeer – “het wiel opnieuw uit te vinden.”  Wat vindt de minister van de uitspraken van dhr. Visser? En is de minister het met dhr. Visser eens dat de economische gevolgen van het op slot gaan van Nederland vele malen ernstiger zijn dan nu ingrijpen in de intensieve veeteelt? Graag een reactie.

Voorzitter, zolang meer dan de helft van Nederland in beslag wordt genomen voor de landbouw, blijft het zoeken naar bouwlocaties problematisch. Bouwen onder de zeespiegel, bijvoorbeeld in het Groene Hart, lijkt daarbij geen taboe te zijn, terwijl dat toch vragen is om problemen. Hoe staat het met het verplicht stellen van een waterlabel (naast het energielabel) vraag ik de minister? Nu er gebouwd gaat worden in gebieden die onder de zeespiegel liggen is het belangrijk dat potentiële kopers zicht krijgen op de risico’s die zij lopen met hun nieuwe woning, zowel op schade door droogte als door wateroverlast. Zeker nu verzekeraars aangeven dit soort schade niet meer te kunnen of willen verzekeren en we al meerdere jaren op rij te maken hebben gehad met zowel extreme droogte als extreme wateroverlast door klimaatverandering.  

Voorzitter, de minister ging STOER aan de slag met het schrappen van in haar ogen overbodige regels en vergunningen en pakte daarbij ook het verplicht inbouwen van nestkasten bij nieuwbouw mee. Nestkasten die bedoeld zijn voor huismussen, gierzwaluwen en vleermuizen, allemaal dieren waar het slecht mee gaat. Onverstandig, vinden wij en dat vinden bouwbedrijven ook. De bouwbranche zegt in een brandbrief aan de minister (ik citeer): “We snappen dat u de regels wilt vereenvoudigen, maar schrap de regel over nestkasten niet. 

Als er op rijksniveau geen gestandaardiseerde regelgeving rond nestvoorzieningen komt, hebben we te maken met 342 gemeenten die elk hun eigen regels, aantallen en afmetingen rond nestgelegenheden voorschrijven” (einde citaat). Een meerderheid van de Tweede Kamer was het daarmee eens en vreesde gevolgen voor de biodiversiteit. Een motie om niet aan de nestkasten te komen, werd daar op 17 december aangenomen. Gaat de minister die motie ook uitvoeren? Graag een reactie. Heeft de minister de indruk dat iemand van de betrokkenen voorstander is van het schrappen van nestgelegenheid?

Er gaan gelukkig ook zaken goed. Onze fractie is verheugd dat deze minister werk maakt van hospita-verhuur. De minister geeft in de media aan dat er 900.000 alleenstaanden zijn met een woning van minimaal 90 m2 en drie kamers of meer. Met een publiekscampagne worden zij op de mogelijkheid gewezen om een kamer ter beschikking te stellen voor een huurder. Kan de minister aangeven hoeveel kamers deze campagne al heeft opgeleverd? Maakt de minister ook werk van de norm van belastingvrijj verhuren, een norm die al snel overschreden wordt? En hoe vorderen de gesprekken met hypotheekverstrekkers, die vaak geen toestemming geven om een deel van de woning te verhuren? Graag een reactie van de minister.

Ook zagen we dat de minister bouwen op eigen erf voor de kinderen of voor grootouders vergunningvrij wil maken. Een goede ontwikkeling, waar onze fractie al langer voor pleit. Betekent dit dat de tijdelijkheid van dit soort woningen wordt opgeheven en de mogelijkheid wordt geboden om de woningen onbeperkt beschikbaar te houden voor de woningvoorraad, zodat kapitaalvernietiging wordt voorkomen? Ik overweeg een motie op dit punt.

Nog een aantal afsluitende vragen, voorzitter.

Is de minister ook bereid om te kijken naar de royale expatregeling, die zorgt voor oneerlijke concurrentie op de woningmarkt, zeker in steden als Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Eindhoven? Zo nee, waarom niet?

Tot slot houdt de minister vast aan de eis dat tweederde van de nieuwe woningen betaalbaar moet zijn. Maar extra geld komt er niet bij. Hoe verwacht de minister die woningen dan te realiseren, in de wetenschap dat projectontwikkelaars verlies lijden op dit soort woningen en dus niet staan te trappelen om ze te bouwen? En hoe moeten gemeenten hieraan bijdragen die vaak al grote financiële problemen hebben en afstevenen op ravijnjaar 2026? Graag een reactie.

En  tot slot voorzitter: voorts zijn wij van mening dat er een einde moet komen aan de bio-industrie.