Opinie: Te veel mega­stallen in Brabant

Dit opinieartikel is op 1 mei 2015 gepubliceerd in het Eindhovens Dagblad

De groei van megastallen in met name de provincie Brabant neemt dramatische vormen aan. Het is opmerkelijk dat er in de politieke debatten rond de verkiezingen voor provinciale staten en tijdens de collegevorming nauwelijks aandacht was voor het thema. Intussen stoppen zeven agrarische gezinsbedrijven per dag omdat ze niet meer mee kunnen of willen in de rat race die door de banken wordt gedicteerd. Boeren die willen omschakelen, bijvoorbeeld van varkens naar geiten, krijgen bij de bank steevast de eis dat het rendement omhoog moet. Dat betekent: meer dieren in krappere stallen. Financieringslasten forceren boeren tot een bedrijfsvoering die ze zelf niet zouden kiezen. Met name in Brabant heeft de laatste jaren een enorme schaalvergroting plaatsgevonden. Nergens in Europa worden meer dieren per vierkante kilometer gehouden. Het aantal varkens in de Peelregio steeg de afgelopen tien jaar met ruim 22 procent. Het aantal Brabantse vergunningen voor megastallen met melkkoeien, maakt een uitbreiding van het aantal koeien met maar liefst 42 procent mogelijk, blijkt uit de analyse van het Centrum voor Landbouw en Milieu. Steeds meer van die koeien komen in een megastal terecht. Alleen al in Brabant hebben gemeenten en provincie groen licht gegeven aan 143 megastallen.

Maar liefst 98 procent van de varkens is besmet met MRSA. In de Peelregio is het mestoverschot inmiddels opgelopen tot circa 6 miljoen ton per jaar, een stoet tankwagens van Den Haag naar Sevilla en weer terug. Volgens LTO Nederland wordt dertig tot veertig procent van deze mest frauduleus verwerkt. Wie ziet dat illegaal mest wordt uitgereden en dat meldt, wordt bij de NVWA of de milieupolitie van het kastje naar de muur gestuurd.

In steeds meer dorpen steekt protest de kop op tegen de komst van mestfabrieken. Bewoners die hun leefomgeving willen beschermen, krijgen steevast te horen dat het écht niet anders kan en dat ze deze chemische fabrieken maar 'moeten' accepteren. Of neem de luchtkwaliteit. Een jaar of tien geleden werd tijdens de miljoenen euro's slurpende reconstructie beloofd dat het allemaal beter zou worden. Diverse rapporten tonen aan dat het met de luchtkwaliteit, ondanks de luchtwassers, niet beter is geworden, eerder slechter.

Er ligt een harde relatie tussen de gezondheid van Brabantse burgers en de aanwezigheid van intensieve veehouderijen. Volgens het RIVM is de ammoniakuitstoot door de veehouderij aanzienlijk hoger dan tot dusver werd aangenomen. De kwaliteit van het oppervlaktewater is op veel plaatsen 'ontoereikend tot 'slecht'. De Brabantse bodem is op veel plaatsen letterlijk verziekt door het jarenlang dumpen van mest met daarin een overmaat aan mineralen, medicijnresten, bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Op het platteland wordt de volksgezondheid rechtstreeks bedreigd door de megamorfose die Brabant doormaakt. De Q-koortsepidemie ligt nog vers in het geheugen. Reizigers vanuit de VS of Brazilië naar Nederland kregen bij vertrek het officiële advies niet te gaan wandelen of fietsen in Brabant vanwege de Q-koorts. Maar omwonenden van de geitenstallen waar de uitbraak was vastgesteld, werden door de Nederlandse overheid niet gewaarschuwd.

Fijnstof zorgt ervoor dat inwoners van Nederland gemiddeld negen maanden korter leven. Stikstof bekort het leven van de gemiddelde Nederlander nog eens met vier maanden. Uit metingen van het RIVM blijkt dat de hoogste concentraties fijnstof en stikstof vooral gemeten worden in gemeenten met veel megastallen.

Banken jagen de grootschaligheid in de veehouderij verder aan. Terwijl de veeboer stapje voor stapje door de maatschappij de diervriendelijkere richting uit wordt gestuurd, subsidieert de overheid de bouw van megastallen in het buitenland uit potjes die bedoeld zijn voor ontwikkelingssamenwerking. In samenwerking met Nederlandse banken en verzekeraars van exportkredieten worden zeer bedenkelijke megastal-projecten gefinancierd. Zo verdween Nederlands belastinggeld in een uitbreidingproject van de megavarkenstallen van de Russische multimiljardair Abromovich met een kwart miljoen varkens. Een industrialiseringsproject van een pluimveegigant in Roemenië kreeg subsidie vanwege de Nederlandse levering van plofkippen, veevoer en stalinrichtingen. Een Nederlandse megaboer kreeg Nederlands belastinggeld om in Bosnië een stal voor 3.500 varkens te bouwen. Nederlandse banken hebben de megamorfose van opkomende economieën ontdekt. De Rabobank is met het verstrekken van miljardenleningen voor de bouw van megastallen in Brazilië en China de grootste financier van dit soort ontwikkelingen ter wereld, ING blaast een stevig toontje mee.

De Brabantse burger loopt op twee manieren gevaar. In veel dorpen wonen vele tientallen malen meer dieren dan mensen, waarmee het gevaar dat mensen slachtoffer worden van besmettelijke dierziekten groter wordt.

Tegelijk wordt met het belasting- en spaargeld van diezelfde burger de bouw van megastallen elders mogelijk gemaakt. Dat zorgt voor oneigenlijke concurrentie voor Nederlandse boerenbedrijven.

Brabanders staan bekend als ruimdenkende mensen die niet snel klagen. Maar de intensieve veehouderij heeft het zo bont gemaakt dat steeds meer Brabanders in verzet komen. Om de gezondheid van zichzelf en die van hun kinderen en kleinkinderen te verdedigen.

Niko Koffeman, lid Eerste Kamer voor de Partij voor de Dieren