Bijdrage Koffeman (PvdD) aan de Begro­tings­staten Infra­structuur en Water­staat 2024 (36.410 XII)

Voorzitter,

De taak van de Eerste Kamer ligt volgens minister Donker Curtis niet in het stichten van het goede maar in het voorkomen van het kwade. Dit is het favoriete fragment van Tiny Kox van wie we onlangs voortijdig afscheid moeten nemen, en is van bijzondere toepassing op de behandeling van de begroting die vandaag voorligt. Die begroting laat zich wat mijn fractie betreft samenvatten met de uitdrukking ‘too little, too late’.

Infrastructuur en waterkwaliteit staan ernstig onder druk, door een gemeenschappelijke oorzaak: de lobbykracht van Big Agro die een slagvaardig stikstofbeleid ernstig treineert of zelfs onmogelijk maakt en noodzakelijke verbeteringen voorkomt of zelfs terugdraait.

Volgens een publicatie van Follow the Money is een select gezelschap van parlementsleden uitgenodigd om morgen een bezoek te brengen aan de luchtvaartsector, in een lobbypoging om duidelijk te maken aan de formerende partijen wat de luchtvaartsector van ze verlangt.

Drie belangrijke onderwerpen: Lelystad airport moet alsnog open, er mag geen belasting komen voor transferpassagiers op Schiphol en er moet een nieuwe aanvliegroute komen voor Schiphol.

Mijn eerste vragen aan de minister zijn als volgt: is hij op de hoogte van een dergelijke bijeenkomst, is hij op de hoogte van het selecte uitnodigingsbeleid voor slechts parlementariërs van een beperkt aantal partijen, en kan hij vertellen waarom deze lobby bijeenkomst plaatsvindt zo kort na de uitspraak van de rechter die oordeelde dat de belangen van omwonenden structureel zijn geofferd aan die van Schiphol, de KLM en andere luchtvaartbedrijven?

Kan de minister ook aangeven of hij dat rechterlijke oordeel erkent evenals het oordeel dat de werkomstandigheden op de luchthaven beneden de maat zijn, én dat de steun aan KLM Air France op onrechtmatige basis heeft plaatsgevonden?

Klopt het dat het morgen georganiseerde evenement plaatsvindt in The Hague Conference Center en dat er de belofte is dat er geen pers aanwezig zal zijn en dat de uitnodiging is gedaan door de voormalige staatssecretaris van Cultuur en Media, die nu CEO is van vliegvakantieverkoper Corendon? Graag een helder antwoord van de minister, én of hij het gepast vindt dat er lobby-activiteiten plaatsvinden door voormalige leden van het demissionaire kabinet met het oog op het nieuw te formeren kabinet over onderwerpen die maatschappelijk als zeer controversieel gezien worden en die ook door de rechter als zodanig zijn aangemerkt.

Temeer daar recent onderzoek aantoont dat het belang van de luchtvaart in het algemeen en Schiphol in het bijzonder ernstig overdreven lijkt te worden.

Onderzoek van luchtvaartexperts Eric Pels en Paul Peeters leert dat Schiphol vooral zo groot is vanwege haar positie als prijsvechter. Schiphol levert weinig voordeel voor onze economie op als in ogenschouw wordt genomen dat een zeer groot gedeelte van het aantal reizigers dat Schiphol aandoet de luchthaven alleen maar gebruikt als overstap HUB in de richting van andere bestemmingen. Overstappende passagiers bestellen hooguit een kop koffie of een maaltijd en vertrekken dan weer. Ze leveren Nederland niks op, maar brengen wel grote maatschappelijke kosten met zich mee. De stelling van beide onderzoekers is dat Schiphol met 30% minder passagiers meer zou kunnen opleveren voor ons land dan het huidige Holland HUB van de overstapeconomie van Schiphol. Kan de minister reflecteren op dat gegeven en op de grote maatschappelijke kosten die de luchtvaart met zich meebrengt, inclusief de hinder voor het milieu en de omwonenden? Ik overweeg een motie op dit punt.

Voorzitter, die externaliteiten, de maatschappelijke kosten van onze economische activiteiten zijn een zeer onderbelicht thema in het beleid wat we vandaag bespreken.

We spreken over de afname van het zuurstofgehalte in het Grevelingenmeer, maar constateren ook dat voor het project Getij Grevelingen meer geld nodig is dan op de begroting beschikbaar is. We kunnen niet op die manier blijven postzegelen met budgetten en de kwaliteit van onze leefomgeving.

De waterkwaliteit in Nederland is de slechtste van alle EU-lidstaten. Maar 1% van onze wateren verdient het predicaat ‘goed’ volgens onderzoek van de Universiteit Wageningen. De kans is daarom klein dat we tijdig kunnen voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn water. Conclusie van Wageningen: “We zullen in dit waterland zowel boeren, burgers als industrie minder vrijblijvend tegemoet moeten treden.” Graag een reflectie op deze conclusie van de wetenschap, ook in relatie tot het kabinetsbeleid met betrekking tot stikstofproblemen, mestoverschotten, het uitlogen van pesticiden en de uitstoot van grote vervuilers als Schiphol, de luchtvaart, Tata steel en de intensieve veehouderij die tal van andere maatschappelijke sectoren op slot zet.

Voorzitter, in dat kader ook graag aandacht voor de personeelsbezetting op toezicht en handhaving van bijvoorbeeld de Inspectie Leefomgeving en Transport, waarvan het kabinet in de schriftelijke voorbereiding van dit debat aangeeft dat de uitbreiding van taken en beperkte bezetting aanleiding geeft tot scherpe keuzes en prioritering van toezicht en handhaving. Geeft het kabinet daarmee in andere woorden toe dat er een gebrek is op het gebied van toezicht en handhaving?
Ik citeer: “In sommige gevallen kiest ILT ervoor om risico-gestuurd taken niet of in mindere mate uit te voeren, om ruimte te maken voor inzet op ander vlak. Dit betekent dat bepaalde inspecties niet, minder of later uitgevoerd worden,“ einde citaat. Kan de minister reflecteren op de vraag welke risico’s dat met zich meebrengt in termen van toezicht en handhaving en hoe dat te rijmen valt met het law & order beleid dat in de afgelopen jaren gepredikt is? Graag een reactie!

Ik vraag dit ook in het kader van de toenemende aandacht voor Zeer Zorgwekkende Stoffen en de onduidelijkheid over bijvoorbeeld PFAS in de leefomgeving. Mensen in de omgeving van PFAS uitstoters wordt bijvoorbeeld geadviseerd om geen groenten uit eigen moestuin te eten of eieren van hun eigen hobbykippen te consumeren. Hoeveel prioriteit geeft het kabinet aan bijvoorbeeld de uitstoot van PFAS op en rond Schiphol en de vervuiling van binnenwateren rond bijvoorbeeld Chemours? Graag een reactie.

Het kabinet geeft aan dat er in het kader van het Besluit kwaliteit leefomgeving voor het bevoegd gezag weliswaar mogelijkheden zijn om vergunningsvoorschriften te wijzigen als emissiegrenswaarden niet meer toereikend zijn, maar kunnen de bewindslieden aangeven hoe vaak en waar dat dan ook echt gebeurt, in situaties waar die emissiegrenswaarden ruim overschreden worden? Graag een reactie.

Het kabinet spreekt over de actie-agenda Industrie en Omwonenden en het Impulsprogramma Chemische Stoffen om overlast in te dammen, maar de resultaten daarvan lijken nog weinig zichtbaar. Welke concrete resultaten zijn er op dit punt recent geboekt of zijn op korte termijn te verwachten op een wijze die ook voor omwonenden duidelijk verlichting geeft voor hun vaak jarenlange klachten? Graag een reactie.

Het kabinet geeft aan dat er veel verschillende methoden zijn voor het bepalen van maatschappelijke kosten of overheidskosten die voortvloeien uit de vergunde uitstoot van schadelijke stoffen, zoals hogere kosten van drinkwater, extra milieumaatregelen en stagnatie van werkzaamheden door bijvoorbeeld te hoge stikstofuitstoot elders. Echter bestaat op dit moment geen totaaloverzicht van alle in Nederland vergunde uitstoot van schadelijke stoffen.

Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft in 2018 becijferd dat de milieuschade die Nederland oploopt door de uitstoot van schadelijke stoffen naar bodem, water en lucht jaarlijks 31 miljard euro zou bedragen. Daarbij kan het gaan om productie van drinkwater. Dit welvaartsverlies werd toen door het PBL becijferd op 4,5% van het Bruto Binnenlands Product. Waarom, voorzitter, meten we wel jaarlijks het Bruto Binnenlands Product, maar hebben we zo’n gebrekkig en inmiddels gedateerd beeld van de maatschappelijke kosten die de verwerving daarvan met zich meebrengt? Is het kabinet bereid het eerder uitgevoerde onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving te actualiseren en een permanent karakter te geven? Graag een reactie, ik overweeg een motie op dit punt.

Dezelfde vraag doet zich voor op het gebied van de overheidskosten of maatschappelijke kosten voor CO2 reductie, stikstof en de daarmee samenhangende beleidskeuzes. Waarom ligt de nadruk zozeer op de kosten van dat beleid en niet op de baten ervan? Is er inzicht in die baten en als dat niet het geval is, ziet het kabinet dan noodzaak om ook die baten in brede zin in beeld te brengen in termen van stikstofreductie, verbetering van de luchtkwaliteit, minder geluidsoverlast, gezondheidswinst, verbetering van de natuur en innovatieve kansen voor het bedrijfsleven? Graag een reactie.

Voorzitter, tenslotte nog een vraag over het pfas-vrij maken van pesticiden. Is het waar dat gewassen die behandeld zijn met PFAS bevattende gewasbeschermingsmiddelen residuen bevatten van PFAS op het moment dat consumenten die producten tot zich nemen? Is het kabinet om die reden bereid te komen met een spoedig totaalverbod voor het gebruik van PFAS in gewasbeschermingsmiddelen? Graag een reactie!

En voorts ben ik van mening dat er een einde moet komen aan de bio-industrie.

Dankuwel.