Algemene Politieke Beschou­wingen 2022

Voorzitter, dank u wel. De Partij voor de Dieren bestaat deze maand twintig jaar. Het is de eerste politieke partij in de wereldgeschiedenis die niet de belangen van soortgenoten maar van niet-soortgenoten centraal stelt, ook in het belang van de mens. We hebben een tussentijdse biografie uitgebracht. Ik zal na afloop de premier een exemplaar aanbieden. Alle fracties hebben ook een exemplaar ontvangen vandaag. Als andere ministers belangstelling hebben, krijgen ze die natuurlijk ook.

Voorzitter. Op dit moment wordt Nederland geconfronteerd met een polycrisis: de stikstofcrisis met grimmige boerenprotesten, vluchtelingen die wekenlang in mensonterende omstandigheden buiten moesten bivakkeren, de oorlog in Oekraïne, de klimaatcrisis, de pandemische dreiging door zoönosen zoals covid, vogelgriep, Afrikaanse varkenspest, en daarbovenop de woon- en de energiecrisis. Steeds meer gezinnen kunnen de eindjes niet meer aan elkaar knopen. De samenleving piept en kraakt, maar de minister-president is op veel dossiers onzichtbaar en vakministers dralen. Pas in de week van Prinsjesdag kwam het kabinet met een prijsplafond voor energie.

Voorzitter. Het kabinet geeft tientallen miljarden uit om burgers tegemoet te komen, maar vaststaat dat die rekening gewoon door zal gaan naar die burgers zelf. Je zou verwachten dat er fundamenteel andere keuzes gemaakt zouden worden om de problemen tot een echte oplossing te brengen. Deze Miljoenennota brengt vooral symptoombestrijding en veel van hetzelfde. Geld pompen in oude systemen, bijna letterlijk. De kolencentrales mogen weer volop draaien en de fossiele industrie wordt nog steeds gesubsidieerd. We zien een kleine verschuiving van belasting op arbeid naar belasting op vermogen, maar van een radicale trendbreuk is geen sprake. Zelfs het afschaffen van de btw op groente en fruit blijkt nog altijd te ingewikkeld. Waarom eigenlijk? Is het kabinet bereid die verlaging alsnog spoedig in te voeren? Ik overweeg een motie op dat punt.

Zolang het bruto nationaal product maar groeit, gaat het goed met de bv Nederland. Maar ons land is geen bv. We struikelen van de ene crisis naar de andere, maar waarom we struikelen wordt vakkundig genegeerd, namelijk de uitputting van de aarde, de natuur en de samenleving en de daaruit voortvloeiende polycrisis. Die zaken hangen nauw met elkaar samen.

Voorzitter. Als de coronacrisis ons iets heeft geleerd, is het dat een zoönose, een ziekte die van dier op mens overspringt, onze hele samenleving jarenlang kan ontwrichten. Maar de aanpak van vogelgriep is al jaren onveranderd, en onverantwoord trouwens. Er wordt een ophokplicht ingesteld. Besmette dieren worden met tienduizenden tegelijk vergast. Daarna worden de stallen gewoon weer gevuld met nieuwe eenden, kippen of kalkoenen. Het helpt niet. Sterker nog, de vogelgriep is ernstiger en dodelijker dan ooit en inmiddels endemisch geworden. Complete populaties trekvogels sterven massaal een gruwelijke dood. Bij gehouden dieren staat de teller inmiddels op 5 miljoen vergaste dieren sinds oktober 2021. 5 miljoen! Wij vinden dat onbestaanbaar, niet alleen vanwege het enorme dierenleed, maar ook vanwege de financiële consequenties die daaruit voortvloeien. Wie vult de nu al lege stroppenpot van de pluimveesector? In de afgelopen tweeënhalf jaar is de beschikbare 30 miljoen immers in razend tempo uitgegeven. We horen graag de reactie van de minister-president en overwegen een motie op dit punt.

Voorzitter. Nederland heeft de hoogste pluimveedichtheid van Europa. Volgens viroloog Ron Fouchier zijn we slechts enkele mutaties verwijderd van een tussen mensen overdraagbare vogelgriepvariant die voor de mens tientallen malen dodelijker kan zijn dan covid. Onze fractie vraagt de premier of er nu eindelijk een draaiboek klaarligt dat gevolgd kan worden wanneer mensen in Nederland elkaar kunnen besmetten met vogelgriep. Zijn we voorbereid op zo'n nieuwe pandemie? Graag een reactie.

Als het gaat om openheid rond het overheidsbeleid rond pandemische dreigingen, kan de minister-president dan verklaren waarom de regering liever tienduizenden euro's aan dwangsommen betaalt aan de Volkskrant dan dat ze appjes openbaar maakt in het kader van de Wet open overheid? Graag een reactie.

Voorzitter. Het is maar een kleine stap van vogelgriep naar stikstof. We waren positief verrast dat onze minister voor Natuur en Stikstof kort voor de zomer een duidelijke grens stelde. De landbouw wacht immers al twintig jaar op een minister die knopen doorhakt. Minister Van der Wal is de eerste minister die leek te luisteren naar de adviesorganen, die er al jaren op wijzen dat de klimaat- en natuurdoelen van de regering nooit gehaald kunnen worden als Nederland 650 miljoen dieren per jaar blijft fokken en doden.

U begrijpt onze verbazing en teleurstelling toen wij de kabinetsreactie op het rapport-Remkes lazen. Piekbelasters krijgen van de minister bij nader inzien toch ruim de tijd en alle saneringen zijn vooralsnog nadrukkelijk op vrijwillige basis. Technologische innovatie staat voor de zoveelste keer in het rijtje met zogenaamd veelbelovende oplossingen en uitkoop is teruggebracht tot allerlaatste optie. Er moet wel draagvlak voor zijn, zegt minister Van der Wal. Er ís draagvlak, juridisch draagvlak. Is het niet ronduit onlogisch om het draagvlak bij de 0,3% van de beroepsbevolking die werkzaam is in de agrarische sector, maatgevend te maken voor de rest van Nederland?

Voorzitter. Nog altijd erkent het kabinet de stikstofcrisis niet als natuurcrisis. In plaats van bovenal de natuur te beschermen voordat die nog verder wordt aangetast, zoekt het kabinet de minst pijnlijke oplossingen om voornamelijk de vergunningverlening weer op gang te brengen. Een concrete visie op een gezond landbouwsysteem binnen de grenzen van de natuur ontbreekt. Nederland zal in 2030 25 miljard aan herstelbetalingen armer kunnen zijn zonder dat de problemen opgelost zijn. Intussen hebben de natuur, de dieren en de omwonenden van megastallen het nakijken.

De natuur kan wel zonder mensen; wij mensen kunnen niet zonder de natuur. Kan de minister-president zonder omwegen uitleggen op welke termijn de ferme eisen die het kabinet bij monde van minister Van der Wal beloofd heeft, gerealiseerd zullen zijn? Staat de zomer van 2023 wat dat betreft nog steeds als deadline?

Voorzitter. Een plan B voor het geval dat Rusland de gasleiding zou dichtdraaien, was er niet. Dat Poetin een dictator is, bleek voor onze minister van Buitenlandse Zaken een verrassing. Mede daardoor heeft Nederland de afgelopen jaren veel te weinig vaart gemaakt met investeren in hernieuwbare energiebronnen. Klimaatwetenschappers waarschuwen dat de aarde veel sneller opwarmt dan tot nu werd gedacht. De nationale Emissieautoriteit meldde dat de CO₂-uitstoot van de vier kolencentrales in 2021 maar liefst 69% hoger lag dan in 2020 het geval was. Het kabinet blijft geloven dat kappen en verbranden van hout leiden tot duurzame energie. In 2021 werd er 38% meer gebruikgemaakt van biomassa in de kolencentrales. Boekhoudkundig is dat volgens afspraak in Brussel energieneutraal, maar de werkelijkheid is natuurlijk anders. Wij vinden dit onverteerbaar. Wij lenen de aarde van onze kinderen, maar straks is er voor hen weinig meer over. Nog steeds worden grondwaterreserves kosteloos massaal opgepompt, terwijl waterschaarste nu al een reëel probleem is. Heeft het kabinet daar een noodplan voor klaarliggen of is het bereid zo'n noodplan te maken? Graag een reactie.

Voorzitter. Ik blijf nog even bij onze kinderen of, beter gezegd, onze studenten. Een uitwonende student heeft tegenwoordig een gemiddelde studieschuld van €16.000. Dat bedrag hangt als een molensteen om de nek van de studenten, zeker nu de rente volgend jaar niet langer 0% zal zijn. Samen met de hoge huren en de energieprijzen zorgt dit bij veel studenten voor ernstige betalingsproblemen. Wij vinden het absurd dat studenten niet in aanmerking komen voor de energietoeslag. Vorige week boden de LSVb en de FNV de Eerste Kamer een petitie aan met de oproep om de rente op studieschulden te stoppen. De petitie is inmiddels 130.000 keer getekend. Het is onverteerbaar dat de pechgeneratie studenten is opgezadeld met een flexibele rente, waardoor een hele generatie door banken met argusogen bekeken zal worden bij het aanvragen van een hypotheek. Is het kabinet bereid deze generatie te vrijwaren van de flexibele rente als molensteen, zodat hun toekomst niet méér overschaduwd zal worden dan die van de generatie studenten voor en na hen?

Voorzitter, ik rond af. Dit kabinet moet keuzes maken. Het verlangt van burgers dat ze minder vliegen, maar regeringsleiders blijken vaker dan ooit het regeringsvliegtuig te nemen. Dat kan niet samengaan. Als je de pijlen van de stikstofcrisis alleen richt op de agrarische sector, maar Schiphol en Tata Steel buiten schot blijven en Lelystad Airport nog steeds als een serieuze optie wordt beschouwd, dan helpt dat niet bij het creëren van het gewenste draagvlak, waarover de minister-president steeds spreekt.

Voorzitter. Een begroting in tijden van crises hoort te passen binnen de draagkracht van de aarde en hoort niet de bio-industrie in de benen te houden.

Dank u wel.

Vervolg APB op dinsdag 1 november:

Voorzitter, dank u wel. Ik wil de minister-president hartelijk danken voor zijn antwoorden in de eerste termijn. Ik vroeg het kabinet om in het kader van het laaghangend fruit de bereidheid te tonen om de btw op groenten en fruit in deze voor veel mensen zware tijden naar nul te brengen. Het kabinet zegt daartoe bereid te zijn, maar zegt daar tot 2024 voor nodig te hebben. Men moet het fruit plukken als het rijp is, liefst in het daartoe meest geschikte seizoen. Het kan niet echt moeilijk zijn om onderscheid te maken tussen vers fruit en verse groenten, en bewerkte groenten en bewerkt fruit. Daarom wil ik graag de volgende motie indienen.

De voorzitter:

Door de leden Koffeman, Nicolaï, Prast en Janssen wordt de volgende motie voorgesteld:

De Kamer,

gehoord de beraadslaging,

constaterende dat toegang tot gezond en duurzaam voedsel van groot belang is;

constaterende dat de recente prijsstijgingen ook groente en fruit duurder maken;

verzoekt de regering om de btw op groente en fruit op zo kort mogelijke termijn af te schaffen, te beginnen met alleen de btw op onbewerkte groente en fruit, en om zo snel mogelijk daarna de btw op alle gezonde groente- en fruitproducten af te schaffen,

en gaat over tot de orde van de dag.

Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.

Zij krijgt letter N (36200).

De heer Koffeman (PvdD):

Voorzitter. Ik heb in mijn eerste termijn ook aandacht gevraagd voor de pandemische dreiging die vogelgriep op dit moment vormt. Het is geen zwarte zwaan, om met de minister van Buitenlandse Zaken te spreken, maar een virus dat endemisch geworden is. De viroloog professor Kuiken zegt daarover: het is niet de vraag of vogelgriep besmettelijk wordt voor en tussen mensen, maar wanneer dat gebeurt. We weten inmiddels ook dat dat tientallen malen dodelijker zal zijn dan COVID-19. Nog steeds wordt pluimvee niet gevaccineerd. Nog steeds worden geruimde stallen opnieuw gevuld. Nog steeds moet de belastingbetaler een groot deel van de kosten van vogelgriep tegen wil en dank betalen. Er is zelfs een gastekort omdat we zoveel miljoenen dieren vergassen dat zelfs daar een gascrisis ontstaan is. Daarom de volgende motie.

De voorzitter:

Door de leden Koffeman, Nicolaï en Prast wordt de volgende motie voorgesteld:

De Kamer,

gehoord de beraadslaging,

overwegende dat de stroppenpot vogelgriep die voor vijf jaar bedoeld was reeds na tweeënhalf jaar uitgeput is;

overwegende dat vogelgriep endemisch geworden is, waardoor uitbraken van deze en andere zoönosen beschouwd dienen te worden als bedrijfsrisico;

overwegende dat ruimingen ten gevolge van vogelgriep inmiddels meer dan 60 miljoen euro gekost hebben, waarvan een groot deel ten laste komt van de publieke middelen;

verzoekt de regering in samenspraak met de sector te komen tot een aangepaste stroppenregeling, geheel gedragen door het bedrijfsleven, en de Kamer daarover te rapporteren,

en gaat over tot de orde van de dag.

Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.

Zij krijgt letter O (36200).

De heer Koffeman (PvdD):

Voorzitter. Ten slotte wil ik graag aandacht vragen voor de penibele situatie waarin de pechgeneratie studenten zich bevindt. Deze studenten zijn een studielening aangegaan zonder dat ze gewaarschuwd werden voor de gevolgen daarvan, de renterisico's, zonder de verplichte bijsluiter, zonder risicoprofielen, zonder kennis van de gevolgen voor het aangaan van hypotheken — of niet alleen de gevolgen maar ook de mogelijkheden daarvan. Daarom dien ik de volgende motie in.

De voorzitter:

Door de leden Koffeman, Nicolaï, Prast, Van Strien, Faber-van de Klashorst en Kox wordt de volgende motie voorgesteld:

De Kamer,

gehoord de beraadslaging,

overwegende dat studenten die tussen 2015 en 2023 hun studie afleggen, anders dan de generaties studenten voor en na hen, veelal hebben moeten lenen om hun studie te bekostigen en daarom inmiddels te boek staan als de "pechgeneratie";

overwegende dat de stijgende rente, naast de stijgende energieprijzen, veel studenten en ex-studenten in financiële problemen dreigt te brengen;

overwegende dat de rijksoverheid verzuimd heeft studenten bij het aangaan van hun studielening een financiële prospectus te geven met voorlichting over renterisico's, risicoprofielen, gevolgen voor het aangaan van hypothecaire verplichtingen et cetera;

overwegende dat er niet of nauwelijks onafhankelijk toezicht was op de voorwaarden waaronder de leningen verstrekt zijn of om te waarschuwen voor mogelijke bestedingsrisico's;

verzoekt de regering om studenten van de pechgeneratie op een behoorlijke wijze te compenseren voor de door hen betaalde of te betalen rentelasten,

en gaat over tot de orde van de dag.

Zij krijgt letter P (36200).

De heer Koffeman (PvdD):

Met deze motie is de eerder ingediende motie op stuk nr. 36120-IX ingetrokken.

De voorzitter:

Aangezien de motie-Koffeman c.s. (36120-IX, 36120-XV, letter H) is ingetrokken, maakt zij geen onderwerp van beraadslaging meer uit.

Dank u wel, meneer Koffeman.