Bijdrage Prast (PvdD) over Belas­ting­pakket 2022

Voorzitter,

Meer dan veertig jaar geleden zaten de staatssecretaris en ik samen in de collegebanken. Hij waarschijnlijk vaker dan ik, en hij heeft ook vast korter over de economiestudie gedaan. Tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen bleek de Minister van Financiën moeite te hebben met het verschil tussen een aanbod- en een vraagschok. De toenmalige minister van Handel wist tijdens het debat over Invest International conjunctuur- en structuurbeleid niet van elkaar te onderscheiden. Ik verwacht meer van de staatssecretaris, en hoop zeer dat hij die verwachtingen vandaag waar zal maken.

Laat ik beginnen met de hoofdconclusie die mijn fractie trekt uit het Belastingplan. We hebben niet veel tijd meer om onze samenleving in evenwicht te brengen met de natuur, maar dit Belastingplan geeft er in onze ogen geen blijk van dat het kabinet dit beseft en laat toekomstige generaties in de kou staan.

Kinderbijslag

Over het bevriezen van de kinderbijslag verwacht ik dat andere sprekers terecht aandacht zullen vragen voor de effecten voor lagere inkomens. Ik wil hier namens mijn fractie nog het volgende aan toevoegen. De brede welvaart is gediend met het verbeteren van uitvoeringsorganisaties en met het stimuleren van ouderschapsverlof, want kinderen die in het eerste levensjaar thuis worden verzorgd door iemand die van ze houdt zijn later mentaal gezonder en hebben betere schoolprestaties. Dat zou elke partij met hart voor het onderwijs aan moeten spreken. De Partij voor de Dieren is ook de partij voor de kinderen, voor toekomstige generaties. Het bevriezen van de kinderbijslag om deze uitgaven te financieren is dan ook onaanvaardbaar. Juist mensen met minderjarige kinderen investeren in de toekomst van onze samenleving en het is onbegrijpelijk dat het kabinet alleen daar de rekening wil neerleggen. Volgens het CBS hebben mensen in de leeftijd 25-65, en dat is de groep met minderjarige kinderen, een drie tot vier keer zo hoog risico op armoede als 65 plussers.

Vraag

Vanwaar, vraag ik de staatssecretaris, dit omgekeerde Robin Hood beleid? Vindt de regering het hebben van kinderen iets wat de samenleving schaadt?

IACK

Het kabinet wil het betaalde ouderschapsverlof financieren door de inkomensafhankelijke combinatiekorting te verlagen. Dat is een herverdeling van alleenstaande werkende ouders en van de minstverdienende partner in tweeverdienergezinnen naar de rest van de bevolking, en dit voorstel treft werkende vrouwen in lagere inkomensgezinnen extra.

Vraag

Ook hier de vraag naar het waarom van dit omgekeerde Robin Hood beleid, dat bovendien het werken van vrouwen ontmoedigt.

Spaar de spaarzaamheid

Voorzitter,

Het gebruik van fictief rendement stimuleert het nemen van risico met spaargeld. Niet alleen worden mensen met meer dan 50.000 euro spaargeld op de bank financieel gestraft, ook geeft de huidige regeling hen de boodschap dat het abnormaal is om geen risico te nemen met vermogen boven de 50.000 euro. Er zijn genoeg gewone mensen die geld opzij hebben gelegd, of moeten leggen, bijvoorbeeld omdat ze zzper of ondernemer zijn en een tegenslag willen kunnen opvangen. En binnenkort mogen mensen die met pensioen gaan tien procent van hun pensioenvermogen als bedrag ineens opnemen. Je moet er toch niet aan denken dat ze daarmee naar de beurs gaan. Continuering van het fictief rendement verhoudt zich slecht tot het beleid op het gebied van bescherming van de financiële consument. Volgens de AFM belegt 36 procent van de niet professionele beleggers met geld dat ze nu of later niet kunnen missen en kunnen velen van hen in ernstige financiële problemen komen. Met de Markets in Financial Instruments Directive is een hele kerstboom opgetuigd om te voorkomen dat banken mensen aansporen teveel beleggingsrisico te nemen, de AFM onderzoekt of beleggingsapps mensen tot teveel risico aansporen, maar intussen stuurt het kabinet met de regeling voor fictief rendement gewone mensen de aandelenmarkt op, en straft het mensen die voorzichtig met hun geld moeten of willen omgaan.

Vraag

Ik vraag de staatssecretaris om de toezegging dat het fictief rendement op spaargeld wordt afgeschaft of opgeschort zolang de rente op spaarrekeningen lager is dan het door de overheid gehanteerde fictief rendement. De advocaat generaal van de Hoge Raad heeft onlangs vastgesteld dat de heffing in box 3 in strijd is met het Europees recht, hoe wil de staatssecretaris daar gevolg aan geven en op welke termijn? Ik overweeg een motie.

BTW

Vrijwel alle EU landen maken gebruik van de mogelijkheid om twee lage BTW tarieven te hanteren en gebruiken die voor differentiatie in heffing op basisbehoeften en minder essentiële consumptie. Groenten en fruit vallen daar dan onder het allerlaagste tarief. Een extra laag tarief zou ook de kans bieden om andere producten waarvan de consumptie het algemeen belang dient minder te belasten. Nederland maakt geen gebruik van deze differentiatiemogelijkheid en daarmee van een nuttig instrument voor het bevorderen van een gezonde leefstijl zonder de keuzevrijheid te beperken. Volgens het RIVM eet driekwart van de Nederlanders te weinig fruit en tweederde te weinig groente. Groente en fruit zijn de afgelopen twintig jaar in prijs gestegen met respectievelijk 34 en 57 procent. De regering schrijft in de Miljoenennota zich zorgen te maken over de houdbaarheid van de financiering van de zorg, en benadrukt het belang van preventie. We weten dat goede voeding veel ziektelast kan voorkomen. De EU wil groente en fruit btw vrij maken, het kabinet heeft intussen de invoering van een extra laag btw tarief afgewezen omdat de Belastingdienst dat niet aan zou kunnen.

Vraag

Als in andere landen de belastingdienst in staat is om met twee lage btw tarieven te kunnen werken, moeten we dat in Nederland toch ook voor elkaar kunnen krijgen? Is de staatssecretaris bereid daar stappen toe te zetten? Graag een reactie, collega Van der Linden en ik overwegen hierover een motie in te dienen.

Voorzitter,

De Partij voor de Dieren wil de ware kosten van vlees in de prijs weerspiegeld via een slachttaks, en de Tweede Kamerfractie heeft een initiatiefwetsvoorstel voorbereid dat hopelijk ook in deze Kamer behandeld zal worden. Ik vraag de staatssecretaris hoe hij kijkt naar de negatieve externe effecten van vlees en zuivel. Is hij met ons van mening dat die tot uitdrukking zouden moeten komen in de prijs, ook in het belang van toekomstige generaties? Ik wijs in dit verband ook op de negatieve effecten van de bio-industrie op de gezondheid. Mensen in de buurt van een megastal krijgen significant vaker een longziekte, megastallen betekenen een groot risico voor zeer gevaarlijke zoönosen. Het antwoord van de regering is niet het verbieden van megastallen, en ook niet het fiscaal ontmoedigen ervan, maar het preventief ruimen van dieren. Dit jaar waren dat er weer miljoenen.

Vraag

Is de staatssecretaris, al was het maar omwille van de Volksgezondheid, bereid het fiscale instrument in te zetten om megastallen te ontmoedigen en biologische landbouw aan te moedigen?

Vraag

Nederland heft in afwijking van nogal wat EU landen btw op openbaar vervoer ter land. Vliegen en scheepvaart zijn vrijgesteld van btw, wat deze sectoren een jaarlijks voordeel 3,5 miljard oplevert, of andersom gezegd waardoor de schatkist 3,5 miljard per jaar misloopt. Geld wat zou kunnen worden ingezet voor bijvoorbeeld de zorg.

Vraag

Welke onderbouwing heeft de staatssecretaris voor het heffen van btw op het reizen met ov op het land? En waarom stelt hij vliegen en scheepvaart vrij van btw? Hoe past dit bij de claims van duurzaamheid?

Verschillende EU landen, waaronder Nederland, hebben een vliegtaks ingevoerd. Duitsland hanteert bijvoorbeeld 12,90 voor korte, 33 euro voor middellange en een kleine zestig euro voor lange vluchten, Italië 13 euro voor kortere en 18 voor lange vluchten, Oostenrijk dertig euro, en in verschillende landen geldt een hoger tarief voor businessclass. Het kabinet wil een Europese vliegtaks om concurrentievervalsing tegen te gaan, maar is met een lage vliegtaks van 7,50 zelf een grote vervalser.

Vraag

Waarom voert het kabinet in aanloop naar een mogelijke Europese vliegtaks niet een taks in die wat de hoogte betreft meer aansluit bij de genoemde landen? Ik vraag de minister ook om een hogere vliegtaks in te voeren voor businessclass tickets.

KLM en Schiphol

Voorzitter ik blijf nog even in de lucht.

Vraag

Klopt het dat KLM uitstel heeft gekregen van het betalen van belasting voor een bedrag ter waarde van bijna 1,4 miljard en zo ja kan de staatssecretaris dit toelichten? Belastingen zijn gerelateerd aan inkomsten, en een goed functionerend bedrijf zet de te betalen belasting opzij.

Vraag

Waar is dat geld gebleven? KLM was de grootste ontvanger van NOW steun, en kreeg een overheidslening en een staatsgegarandeerde banklening die de beurswaarde van heel AirFrance KLM met miljarden oversteeg. Lufthansa heeft de covid steun al terugbetaald. Waarom lukt dat KLM niet en heeft het kennelijk uitstel van belastingbetaling nodig?

Vraag

Hoe kan de staatssecretaris het belastinguitstel rechtvaardigen en hoe zeker is het dat KLM aan haar verplichtingen kan voldoen? Tot wanneer heeft KLM uitstel gekregen? Hoe kijkt de staatssecretaris aan tegen het feit dat de fiscus hiermee private KLM-aandeelhouders beloont? En hoe kijkt hij aan tegen de dubbelrol van de overheid als aandeelhouder in KLM en als heffer en dit geval uitsteller van belastingen? Meet de fiscus hier met twee maten?

Vraag

Is de staatssecretaris het met mijn fractie eens dat er een risico is dat toekomstige zoönosen opnieuw de internationale mobiliteit raken? Is dat inmiddels niet een ondernemersrisico, waarop ondernemingen als KLM zich met hun bedrijfsvoering moeten voorbereiden?

Electrisch rijden

Voorzitter, de export van zakelijk gereden elektrische auto’s neemt snel toe. Het is toe te juichen dat er een markt voor tweedehands elektrische auto’s ontstaat, maar dan toch bij voorkeur in Nederland. Is de staatssecretaris bereid te onderzoeken of elektrische auto’s van vijf jaar en ouder onder de youngtimerregeling gebracht kunnen worden waarbij de bijtelling wordt gebaseerd op de werkelijke waarde, zodat ze behouden blijven voor Nederland?

Fiscale stimulering innovatie

Afgelopen oktober schreven ambtenaren van Financiën in het economenvakblad ESB dat tachtig procent van de innovatieboxbelastingkorting bij nog geen twintig grote bedrijven is terechtgekomen, die zo samen anderhalf miljard euro hebben opgestreken. Deze korting wordt toegekend nadat de innovatie succesvol en winstgevend is gebleken, de fiscus stelt geen eisen aan de duurzaamheid van de innovatie, en eist niet dat het geld in nieuwe innovatie wordt gestoken. Booking.com is een voorbeeld van een onduurzaam bedrijf dat op grote schaal geprofiteerd heeft.

Vraag

Klopt deze informatie, en is de innovatieboxkorting in de ogen van de staatssecretaris een optimale benutting van belastinggeld? Graag een antwoord met onderbouwing.

Voorzitter, dan kom ik op mijn laatste punt. De Koning is vrijgesteld van inkomstenbelasting, OZB, BPM, goeddeels van vermogensrendementsheffing en erfbelasting. Hij heeft wel, zoals bekend, een jaarlijkse subsidie van 700.000 euro
aangevraagd voor het beheer van het kroondomein. Ik zal een motie indienen die de Koning oproept een royaal gebaar te maken en af te zien van subsidies zolang hij belastingvrijdom geniet.

Dit waren mijn vragen en ik zie vol verwachting uit naar de antwoorden van de staatssecretaris.

Tweede termijn:

Dank u, voorzitter. Dank ook aan de staatssecretaris voor zijn antwoorden. Ik zei gisteren dat ik hoge verwachtingen had van het niveau. De staatssecretaris heeft mij over het geheel genomen wat dat betreft zeker niet teleurgesteld.

Dank ook voor zijn onverwachte mediatorrol in de discussie met collega Schalk; ik zie hem even niet.

Ik was met de inhoud van de antwoorden natuurlijk niet altijd even blij. De stelling van de staatssecretaris dat een extra laag btw-tarief net zo complex zou zijn, althans zo heb ik dat gehoord, als inkomensafhankelijke tarieven en toeslagen bestrijd ik. Ik wijs erop dat nogal wat EU-landen zelfs drie lage tarieven hebben.

Collega Van der Linden en ik hebben begrepen dat de staatssecretaris de Belastingdienst al heeft gevraagd zich voor te bereiden op een extra laag of zelfs nultarief, waarvoor dank. De eerder aangekondigde motie is daarmee overbodig en zullen we niet indienen.

Dan de bescherming van spaarders. Ik heb in mijn eerste termijn al genoemd dat mijn fractie zich hierover nog eens extra zorgen maakt omdat werknemers straks op pensioendatum — en als het goed is gaat dat in per januari 2023 — 10% als lumpsum mogen opnemen. Ik heb nagevraagd hoe hoog het gemiddelde bedrag dan zal zijn dat werknemers zullen opnemen als ze dat allemaal zouden doen. Dat is €28.000. We moeten er toch niet aan denken dat ze die naar de aandelenmarkt brengen omdat ze denken dat dat is wat je zou moeten doen.

Er is haast bij om een eind te maken aan de heffing op spaargeld. Wij begrijpen dat een algehele verandering tijd kost, maar we vragen alleen maar om totdat het zover is de rendementsheffing op spaargeld op nul te zetten en ook zolang het rendement daarop lager is dan het fictieve rendement. Uiteraard is het reële rendement op spaargeld nu negatief.

Dan kom ik bij de motie, die lees ik voor.

De voorzitter:

Door de leden Prast, Van Strien, Koffeman, Nicolaï, Van Apeldoorn, Vendrik en Crone wordt de volgende motie voorgesteld:

De Kamer,

gehoord de beraadslaging,

overwegende dat continuering van fictief rendement zich slecht verhoudt tot het beleid op het gebied van bescherming van de financiële consument;

overwegende dat de AFM waarschuwt dat meer dan een derde van de niet-professionele beleggers risico neemt op financiële markten met geld dat ze nu of later niet kunnen missen;

overwegende dat volgens de AFM velen van hen in ernstige financiële problemen kunnen komen;

overwegende dat werknemers binnenkort 10% van hun pensioenkapitaal op pensioendatum als bedrag ineens kunnen opnemen;

verzoekt de regering om zo snel mogelijk een einde te maken aan het op basis van fictief rendement belasten van vermogen dat als spaargeld wordt aangehouden,

en gaat over tot de orde van de dag.

Zij krijgt letter I (35927).

Mevrouw Prast (PvdD):

Dank u, voorzitter.