Bijdrage Prast (PvdD) Algemene Europese Beschou­wingen 2023

Voorzitter,

Het leek te mooi om waar te zijn. Een week voor onze Algemene Europese Beschouwingen een Staatsbezoek van een van de Europese hoofdrolspelers, Frankrijk. Het eerste in 23 jaar. Wat hadden we goed kunnen teruggrijpen op wat president Macron de Eerste Kamer te zeggen had. Het wás te mooi om waar te zijn, want er was voor gekozen de Franse president zijn ideeën over Europa te laten ontvouwen tijdens een evenement van het Nexus instituut. Wij leden van de Eerste Kamer moesten uit de pers vernemen wat de president van een van de grootste EU-landen te zeggen had over de toekomst van Europa.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken is verantwoordelijk voor de organisatie van staatsbezoeken. Mijn eerste vraag aan de minister is dan ook: waarom heeft hij voor deze invulling van het programma gekozen? De President was dinsdag net als wij in dit goed beveiligde gebouw aanwezig. En ook al lopen de gemoederen hier soms hoog op als het gaat over pensioen, de kans dat een van de fracties in deze Kamer een spandoek zou uitvouwen en de toespraak van de Franse president zou verstoren lijkt me nul. Hoe kijkt de minister terug op dit beschamende onderdeel van het staatsbezoek? Heeft het ministerie kosten voor de met publiek geld gefinancierde aanwezigheid van de Franse president in rekening gebracht bij het Nexus instituut? Op basis van welke criteria heeft het Nexus instituut de gratis toegangskaarten gedistribueerd? Graag een antwoord van de minister.

Onderdeel van het staatsbezoek was de ondertekening door onze premier en de Franse president van een Innovatiepact. Frankrijk en Nederland gaan nauwer gaan samenwerken op onder andere het gebied van biotechnologie, waaronder zogeheten “dierveredeling”. In maart verscheen de Trendanalyse Biotechnologie – Tijd voor een Integrale visie, een publicatie van de Commissie Genetische Modificatie en de Gezondheidsraad. De overheid wordt daarin geadviseerd zich te bezinnen op wat zij omtrent biotechnologie op welk niveau wil regelen en waarom, en duidelijk te maken welke doelen ze met biotechnologie nastreeft. De EU is, aldus de trendanalyse, vooral gericht op economische harmonisatie, maar er zijn ook wenselijkheids- en zorgvuldigheidsaspecten. Ik vraag de minister of Frankrijk en Nederland wat betreft wenselijkheid en zorgvuldigheid op één lijn zitten, en zo ja welke dat is. Kan de minister toezeggen dat het Innovatiepact de toepassing van biotechnologie voor het veranderen van de groeisnelheid of grootte van dieren uitsluit? Graag een reactie.

De Europese Rekenkamer stelde afgelopen jaar vast dat de Klimaatuitgaven van de EU over 2014-2020 niet zo hoog waren als begroot in maart jongstleden concludeerde zij dat de resultaten van het EU initiatief “Wereldwijd bondgenootschap tegen klimaatverandering” achter zijn gebleven bij de ambitie. Dit initiatief werd gelanceerd omdat de minst ontwikkelde landen het minst bijdragen aan de uitstoot van broeikasgassen, maar het hardst worden getroffen door de gevolgen van klimaatverandering. De Europese Rekenkamer stelt nu vast dat er geen effect van dit initiatief op de weerbaarheid van landen tegen klimaatverandering is aangetoond. “De kosten voor het gebruik van nieuwe technologieën maakten het voor de armste huishoudens moeilijker om van het programma te profiteren”, aldus de Europese Rekenkamer. Mijn vraag aan de minister: is het Europa menens met de strijd tegen klimaatverandering, of is het een excuus om belastinggeld cadeau te geven aan het technologie producerende bedrijfsleven? De Rekenkamer adviseert de Europese Commissie haar aandacht te richten op degenen die het zwaarst door klimaatverandering worden getroffen. Vindt de minister dat de Commissie dit advies moet overnemen? Zo ja, hoe gaat hij hiervoor zijn best doen?

Voorzitter,

In mei vorig jaar zei de minister op de Europadag: “Migratie, een van de grote uitdagingen van onze tijd en de komende decennia, is iets dat Europa simpelweg overkomt.” Daar schrik ik echt van. Het kan toch niet dat onze minister van Buitenlandse Zaken denkt dat migratie iets is wat Europa bij toeval treft? Het sprookje van de zwarte zwanen?

Brussel schrijft dat de redenen voor mensen om te migreren variëren van veiligheid, demografie en mensenrechten tot armoede en klimaatverandering. Die laatste is volgens voormalig Commandant der Strijdkrachten Tom Middendorp de werkelijke oorzaak van veel migratie conflicten. Volgens Middendorp, die Nederlandse missies in Afghanistan, Mali, Soedan, Irak en Somalië leidde, zal het klimaat bepalend worden voor onze veiligheid, maar beseffen de meeste mensen dat niet. En, aldus deze voormalige hoogste militair, “die onwetendheid is heel schadelijk voor ons voortbestaan." Klimaatverandering betekent voor veel landen extreme droogte, waardoor oogsten mislukken. Of overstromingen waardoor landbouwgrond door de zee wordt ingenomen en mensen worden gedwongen naar het binnenland te trekken. Ook in de landen rondom Europa is klimaatverandering volgens Middendorp een aanjager van instabiliteit. De Wereldbank voorspelt dat er in 2050 200 miljoen klimaatvluchtelingen in beweging zijn.

Migratie komt door klimaatverandering, klimaatverandering komt door het rijke Westen, waaronder Europa. Het overkomt ons niet, wij veroorzaken het. Is de minister het hiermee eens? En wat betekent dat voor het EU beleid?

Voorzitter,

Volgens de Europese Commissie is veeteelt één van de drie oorzaken van klimaatverandering en temperatuurstijging. En dus is het een van de drie oorzaken van conflicten en migratie. Maar in het nieuwe gemeenschappelijke landbouwbeleid gaat 270 miljard euro aan EU-belastinggeld naar de landbouw en veehouderij. De minister zei in 2019 dat de EU minder moet spenderen aan Landbouw. Hoe staat de minister nu tegenover de hoogte van de landbouwuitgaven, en hoe zijn die te rijmen met de claim dat de EU klimaatverandering wil tegengaan? Graag een reactie.

Het landbouwbeleid is ooit ontstaan om voedselzekerheid in Europese landen te bieden. Die onderbouwing is niet meer geloofwaardig aangezien de EU voor bijna 200 miljard euro aan voedsel en agrarische producten exporteert. Nú zegt de Europese Commissie dat we de landbouw en veehouderij stimuleren om de wereld van voedsel te kunnen voorzien. Het Wereld Natuur Fonds haalt dat verhaal over Europa en voedsel helemaal onderuit in het vorig jaar mei verschenen rapport Europe eats the world. De EU importeert meer voedsel dan het exporteert, veel van wat het aan voedsel exporteert is vooral gericht op de rijkere consument, en de EU productie en consumptie brengen de planeet heel veel schade toe. Het rapport presenteert ook goed nieuws: volgens een peiling wil zestig procent van de Europese burgers duurzamer eten, en driekwart wil EU wetgeving die garandeert dat voedsel dat wordt verkocht in de EU niet leidt tot verlies aan biodiversiteit. Gaat de minister daar in EU verband zijn best voor doen? Graag een reactie.

Voorzitter,

Volgens een Eurobarometer uit 2021 vindt 82 procent van de Europeanen dat het welzijn van werkende dieren beter beschermd moet worden dan nu het geval is. Vindt de minister dat Brussel deze wens van de overgrote meerderheid van de Europese bevolking serieus moet nemen? Zo ja, op welke manier gaat hij daar zijn best voor doen? Sommige EU landen maken in de wetgeving vorderingen als het gaat om dierenwelzijn. In 2002 nam Duitsland dierenwelzijn op in de Grondwet. Ook Zwitserland en Oostenrijk hebben in de grondwet een bepaling die de staat verantwoordelijk maakt voor het welzijn van dieren. Verleden jaar voegde Italië zich in dit rijtje van landen met een grondwettelijke plicht tot bescherming van dieren. Is de minister het met de Partij voor de Dieren eens dat Nederland dit voorbeeld snel moet volgen? Volgens het Europees Hof van Justitie is het verbod op onverdoofd slachten niet in strijd met het Europees recht en de vrijheid van religie. Vijf EU landen hebben inmiddels zo’n verbod ingevoerd. Waar blijft Nederland?

Ons land is niet in de wetgeving, maar wél in ander opzicht voorloper op het gebied van de bestrijding van wreedheid tegen dieren. We waren het eerste land met een Partij voor de Dieren, en onlangs werd de Vakbond voor Dieren opgericht. Deze VvD strijdt voor recht op een veilige leef- en werkomgeving, vrije tijd en pensioen voor werkende dieren. Hoe kijkt de minister aan tegen deze nieuwe organisatie in Nederland polderland, ook tegen de achtergrond van de meer dan tachtig procent van de Europeanen die een betere bescherming van werkende dieren willen? Gaat hij deze VvD trots promoten in de rest van Europa? Graag een reactie.

Voorzitter,

Een maand geleden kwam de Europesen Commissie met een voorstel voor maatregelen om de toegang van de EU tot kritieke grondstoffen te waarborgen. Het gaat om grondstoffen die volgens de Commissie onmisbaar zijn voor een aantal strategische sectoren, waaronder de lucht- en ruimtevaart. Nieuwe technologieën zijn afhankelijk van een aantal grondstoffen waarvan de vraag snel toeneemt. De Critical Raw Materials Act moet volgens de Europese Commissie, de EU in staat stellen zijn klimaat- en digitale doelen te bereiken, competitief te blijven, en de eenheidsmarkt te laten functioneren. Kan de minister hierop reflecteren op de vraag hoe deze doelen zich tot elkaar verhouden. Hoe wordt klimaat bijvoorbeeld afgewogen tegen concurrentiepositie, en tegen lucht- en ruimtevaart?

Volgens het voorstel voorgestelde mag straks maximaal 65% van elke strategische grondstof uit één land afkomstig zijn. De Europese Commissie noemt het voorbeeld van kobalt, waarvoor geldt dat het verbruik in de EU nu voor 85 procent uit Congo afkomstig is. Daarover heb ik een vraag. In juli 2021 voerde deze Kamer een debat met de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken en de toenmalige minister van Financiën, nu minister van Buitenlandse Zaken, over Invest International. Ik diende toen met een aantal collega’s een motie in die de regering vroeg ervoor zorg te dragen dat Invest International uitsluitend projecten en activiteiten ondersteunt waarvan onomstotelijk vaststaat dat ze geen gebruik zullen maken van kobalt dat is gedolven in Kongo, gezien de kinderarbeid en erbarmelijke omstandigheden in de mijnen daar. Deze motie kreeg oordeel Kamer én werd aangenomen. Hoe staat het met de uitvoering ervan?

Voorzitter,

Dit was mijn laatste vraag. Ik zie uit naar de antwoorden van de minister.