Bijdrage Koffeman (PvdD) Belas­ting­pakket 2023


13 december 2022

Dank u wel, voorzitter. Het is al even geleden, namelijk augustus 2012, maar toen beloofde minister-president Rutte €1.000 aan alle werkenden. Dat zou 9 miljard hebben gekost, maar het heeft er ook mede voor gezorgd dat de VVD een maand later de grootste partij werd. Maar de belofte is nooit ingelost. Het Belastingplan dat we vandaag bespreken, bevat opnieuw zo'n meevaller voor de kiezers. Dat recordbedrag van 14 miljard aan koopkrachtreparatie en verlaging van de belasting op arbeid kan in deze sombere tijden gezien worden als een pleister op de wonde, maar het zou ook kunnen uitpakken als een doekje voor het bloeden. Voor het eerst sinds de invoering wordt het minimumloon verhoogd met 10%, hoewel de inflatie daarmee niet kan worden gecompenseerd. Het kabinet wil ook het lage-inkomensvoordeel, LIV, met 60% verhogen. Grote ondernemingen krijgen daardoor een fors belastingvoordeel. Bedrijven krijgen die loonkostensubsidie echter alleen als de salarissen van medewerkers laag worden gehouden. Onze fractie vindt dat deze "Primarkpremie" eigenlijk tot hogere lonen in het lagere segment zou moeten leiden en niet naar aandeelhouders zou moeten gaan. Kan de minister aangeven waarom het lage-inkomensvoordeel niet direct ten goede komt aan werknemers? Kan daar verandering in worden gebracht?

Voorzitter. De miljarden die in het vooruitzicht gesteld worden voor koopkrachtreparatie zullen uiteindelijk voor rekening van de kiezer komen. De kosten van het energieplafond worden door het kabinet zelf begroot op maximaal 40 miljard. Wat nu oogt als een warm gebaar, kan straks heel veel huishoudens letterlijk koud op hun dak vallen. Bijna een kwart van dit bedrag belandt bij huishoudens die jaarlijks een ton of meer ontvangen. Geen enkele andere inkomensgroep profiteert zozeer van de maatregel. Hoe kan dat? Is dat rechtvaardig?

Voorzitter. De marginale belastingdruk voor een modaal inkomen is op dit moment zelfs hoger dan die voor een topinkomen. Dat betekent dat een verpleegkundige of een leerkracht een hoger marginaal belastingtarief betaalt dan bijvoorbeeld een topambtenaar of een advocaat. Is het kabinet bereid daar verandering in te brengen? Welke mogelijkheden ziet het kabinet daartoe? Deelt de staatssecretaris de mening dat het onrechtvaardig is modale inkomens zwaarder te belasten dan topinkomens?

Voorzitter. Het kabinet heeft de Tweede Kamer toegezegd op korte termijn inzicht te geven in een extra compensatie voor chronisch zieken met een extra hoog energieverbruik. Kan de minister inmiddels meer zeggen over de wijze van compensatie die het kabinet voor ogen heeft? En kan de minister aangeven hoe ze studenten wil compenseren die niet beschikken over een eigen aansluiting omdat ze bijvoorbeeld een woonruimte delen, of mensen die datzelfde doen met blokverwarming? Ziet het kabinet mogelijkheden om via fiscale maatregelen isolatie betaalbaarder te maken voor alle inkomensgroepen, waarbij niet alleen de btw op zonnepanelen tot nul wordt teruggebracht, maar ook de btw op andere isolatiemaatregelen?

Voorzitter. Naast noodverbanden die aangelegd worden, kunnen we niet voorbijgaan aan de noodzaak om de polycrisis te bestrijden met permanenten maatregelen. Het blijft moeilijk verklaarbaar waarom grootverbruikers van fossiele energie nog altijd genieten van belastingkortingen of zelfs belastingvrijstelling, terwijl kleinverbruikers extreem veel meer moeten betalen. Kan de staatssecretaris uitleggen waarom de belastingvrijdom voor bijvoorbeeld kerosine nog steeds bestaat? Is hij bereid in het licht van de jongste ontwikkelingen op de energiemarkt te onderzoeken of het gebruik van fossiele energie voor grootverbruikers via fiscale maatregelen ontmoedigd kan worden ten gunste van de duurzame energietransitie? Hoe denkt het kabinet over het zwaarder belasten van privéjets — het is al eerder door andere sprekers genoemd — en het gebruik daarvan zoals deze week aangekondigd door de Belgische regering en over het zwaarder belasten van vliegreizen van minder dan 500 kilometer? Is de staatssecretaris ook bereid de belastingvrijstelling van brandstoffen voor privéjachten aan banden leggen? Graag een reactie.

Voorzitter. Nieuw-Zeeland en Denemarken hebben plannen om boeren te belasten voor de stikstof, methaan en CO2 die hun vee uitstoot. De opbrengst van deze belasting moet terugvloeien naar de boeren in de vorm van vergroeningssubsidies. Is de Nederlandse regering bereid te onderzoeken welke effecten een vergelijkbare regeling in Nederland zou hebben en de resultaten van het onderzoek te plaatsen naast de baten en lasten van de vrijwillige uitkoop van boerenbedrijven zoals we die nu voor ogen hebben?

Voorzitter. Er zijn zorgen over de capaciteitsproblemen rond de distributie van duurzame energie. Windparken draaien niet langer op subsidie, maar kunnen een bijdrage leveren aan het verduurzamen van energie en het behalen van onze klimaatdoelen. Maar hoe meer windparken er komen, hoe meer concurrentie. Daardoor dreigt een situatie met te veel aanbod en te weinig vraag naar elektriciteit, waarschuwt TNO. Dan kunnen elektriciteitsprijzen wel tien keer zo laag worden als nu en moet meer dan 10% van de winststroom worden weggegooid. Het verschil tussen dag- en nachttarieven is momenteel nauwelijks meer aanwezig, vooral ook door de belastingcomponent in de prijsvorming. Het is op dit moment nauwelijks aantrekkelijk voor consumenten en industrie om vooral 's nachts stroom af te nemen. Is de staatssecretaris bereid te onderzoeken of fiscale prikkels daar verandering in zouden kunnen brengen? Te denken valt aan een btw-vrijstelling op elektriciteit die tegen nachttarief geleverd wordt. Graag een reactie.

Voorzitter. Ik wil ook graag aandacht vragen voor de wijziging in box 3. We hebben daar allemaal veel post over gekregen. Die kan het karakter hebben van een fictieve rendementsheffing, terwijl we daar inmiddels juist afscheid van genomen hadden. Valt de nieuwe heffing inderdaad zo onvoordelig uit voor particuliere verhuurders en de woningmarkt als De Nederlandsche Bank, Vastgoedjournaal en anderen hebben berekend? Is het kabinet bereid alles te doen om te voorkomen dat er een nieuwe fictieve rendementsheffing komt, voor vastgoed ditmaal? Graag een reactie.

Voorzitter. Sinds kort mag Oekraïne heffingsvrij graan exporteren naar de EU. Dit heeft ertoe geleid dat er heel veel meer graan naar de EU is geëxporteerd, ten koste van onder andere de Hoorn van Afrika, Egypte en Libanon, landen waar goedkoop graan essentieel is voor het voeden van mensen. Van die granen werd slechts 5% verscheept naar landen met voedseltekorten en 61% naar Europa, omdat wij dat graan voeren aan dieren in onze bio-industrie. Wat vindt het kabinet daarvan? Kan het kabinet reflecteren op de rechtvaardigheid van die ontwikkeling?

Voorzitter. Ik wil graag afronden met een pleidooi voor een verduurzaming van het gehele belastingstelsel, in een hoger tempo dan nu aan ons gepresenteerd wordt. Waarom gaan we niet voortvarend werk maken van het uitgangspunt dat de vervuiler zou moeten betalen en van het ontwikkelen en gebruiken van duurzame alternatieven? Een plan daartoe is vorig jaar gepresenteerd door denktank Ex'tax, bijgestaan door gerenommeerde kennispartners. Alle consultancybureaus hebben daaraan deelgenomen. Is het kabinet bereid een analyse en een kabinetsappreciatie rond dit plan te geven?

Het nettoresultaat van zo'n taxshift is goed voor de economie en voor de werkgelegenheid in elke sector. Door slimme inzet van opbrengsten gaan de laagste inkomens er in koopkracht het meeste op vooruit. Onderzoekers van het Ex'taxproject hebben een scenario opgesteld met twintig maatregelen om stapsgewijs belastingen te maken tot een basis voor circulaire groei. Binnen vier jaar zouden er al duidelijke verschillen zichtbaar kunnen worden ten opzichte van het huidige beleid, zoals een groei van het bruto nationaal product van 2,4%, een groei van de werkgelegenheid van 2,6% en een daling van de CO2-emissies van 6,0%. Een Deltaplan belastingen en de complexiteit en omvang van zo'n belastingverschuiving zouden ons niet moeten afschrikken. Van de 300 ondernemers die door de ABN AMRO bevraagd werden over dat plan, zei 98% daar voorstander van te zijn. Is het kabinet bereid daar een onderzoek naar in te stellen? Ik overweeg een motie op dit punt.

Dankuwel.